Gezginler Kulübü Gezginlerin buluşma adresi…
İnsanlığın tarihinde bugüne kadar unutulmaz anlara tanıklık eden; taşıdıkları, yaşadıkları ve yaşattıkları ile tarihin değişmesine neden olan en ünlü gemiler vardır. Bunlardan en aşina olanlara bir göz atalım bu yazıda…
Santa Maria (Aziz Meryem)
Orta büyüklükte bir gemi olan bu gemi Kolomb’un ilk keşif yolculuğunda kullandığı ana gemi olarak tarihe geçmiştir. Gemi bütün bir Atlantiği geçip, yeni kıtanın açıklarına vardığında artık dayanacak gücü kalmaz. 25 Aralık 1492 günü Haiti açıklarında parçalanır. Kolomb’un emriyle ekip, Santa Maria’dan kalanlarla yeni bir gemi yaparak yollarına devam eder. Santa Maria’nın benzerleri şu anda gemicilik müzelerinde sergilenmektedir.
Nao Victoria
İspanyol yapımı bu yelkenli dünyanın çevresini dönen ilk gemi olarak adını tarihe geçirmiştir. Portekizli kaşif Ferdinard Magellan’ın keşif yolculuğunda kullandığı bu unutulmaz gemi yolculuğu tamamlayabilmenin haklı onurunu yüzyıllardır omuzlamaktadır.
Magellan yolculuğu tamamlayamadan Filipinler’de öldürülünce, yolculuğa Juan Sebestiân Elcano komutanlık eder. Yani aslında bütün yolculukta değişmeyen tek şey Victoria’nın varlığıdır. Kaptanı değişmiş, mürettebatı azalmıştır ama yolcuğu bir tek o bir başına bitirebilmiştir. Zorlu yolculuğu tamamlamasının ardından kızağa çekilen gemi bir daha ayağa kaldırılmadı ve tarihinin tozlu yaprakları arasında unutuldu gitti. Bugün gemicilik müzelerinde resimlerinden yola çıkan benzerleri sergilenmektedir.
HMS Beagle
Robert FitzRoy’un yönetimindeki bu gemi 27 Aralık 1831’de derin sularda süzülmektedir. Yolcularının arasında tarihi değiştirecek birini, Darwin’i de taşımaktadır. Beagle’ın dolaştığı bütün limanlarda karaya herkesten önce çıkan bu genç bilim insanı gemideki mürettebatı rahatsız edecek boyutta böcekleri gemiye toplayacaktır devamında. Ve bu serüven dolu yolculuk tam beş yıl sürecektir.
Beagle 1845’de kıyı emniyeti için kullanılmaya başlanır. 1851’de ise istiridye tüccarlarına satılır. Adının değişmesi nedeniyle bilim tarihinde eşsiz bir yeri olan gemi iki binli yıllara kadar gizemini korur. İncelikle İngiliz gemi kayıtları takip edilerek St. Andrews Üniversitesinde Dr. Robert Prescott Beagle’ı yeniden keşfeder. Ancak kayıtlardaki son giriş geminin söküldüğünü göstermektedir.
Bandırma
Mustafa Kemal önderliğinde Anadolu’da verilen ilk anti-emperyalist mücadelenin başlangıcında da bir gemi yolcuğu yatmaktadır. Bu yolculuğu gerçekleştirdiği Bandırma “Torocadento” ismiyle Glsagow’da beş yıl süreyle işletildikten sonra Yunanistan’a satılır. İki kez el değiştirip, battıktan sonra İstanbullu bir Rum şirketine satılır. 1894 yılında ise İdare-i Mahsusa’ya nakledilir ve Panderma adını verilir ardından da Marmara denizi içinde taşımacılık işlerinde kullanılır.
28 Ekim 1910 da ise Osmanlı Seyrüsefain İdaresi altında posta taşımacılığına başlayan geminin kaderi Mustafa Kemal’in Ordu Müfettişi olarak Samsun’a atanması ile değişir. Yolcularını Samsun’a taşıdıktan sonra posta taşımacılığına devam eden gemi bir süre daha kullanıldıktan sonra 1925 yılında hurda olarak parçalanmıştır. Atatürk’ün sıradan bir Osmanlı zabiti olarak çıktığı görevinin zaman içinde bambaşka bir anlam kazanması, tarihin gidişatı içinde yeni bir destanın ortaya çıkmasıyla Bandırma itibar kazanır. 1960 yılında gemiye ait orijinal proje çizimleri doğrultusunda 2000 yılında Samsun’da aslına uygun olarak gemi yeniden inşa edilir ve halen orada bulunmaktadır.
USS Missouri (BB-63)
İkinci Dünya Savaşının bittiği ve Japon İmparatorluğunun İttifak Kuvvetlerine teslim olduğu gemi olarak tarihe geçen Missouri ABD tarafından üretilen son savaş gemisidir. 1944 yılında ilk kez denize indirilen gemi Iwo Jima ve Okinawa savaşlarında kullanıldıktan sonra Japon Dışişleri Bakanı Mamoru Shigemitsu’nun güvertesinde şartsız teslim belgesini imzalamasıyla tarihe geçer. İkinci Dünya Savaşı resmen Missouri’nin güvertesinde bitmiştir. ABD’nin şartsız teslim talebinin atom bombasının kullanılmasına kadar kabul etmeyen Japon yetkilileri, büyük bir felaketin insanlık hafızasına kazınmasıyla Missouri’nin güvertesine çıkmaya razı olmuşlardı.
USS Missouri daha sonra bu gemi 1998’de Hawaii’deki Pearl Harbor’da müze-gemi olarak kızağa çekilene dek ABD denizcilerince dünyanın birçok yerinde çeşitli askeri amaçlarla kullanılmıştır.
HMS Victory
Tarih boyunca yapılmış en büyük ahşap gemi unvanına sahip Victory buharlı gemiler ortaya çıkmadan önce ihtişamın ve gücün abidevi bir göstergesiydi. Amiral Nelson kumandanlığında Trafalgar savaşında efsaneleşen, onlarca savaşa giren, sayısız tamiratlar geçiren, hala su üstündeki en eski gemi olarak bilinen bu devasa yapı artık müze olarak kullanılmaktadır. 1765 yılında 104 top alabilen bir savaş gemisi olarak suya indirilen gemi efsanevi bir savaş gemisidir.
Gemi hala su üstündedir ve kullanılabilen en eski gemi olarak unvanını korumaktadır.
RMS Titanic
Yirminci yüzyılın hemen başlarında efsaneleşen hazin sonuna rağmen Titanic, yapılmış en büyük trans Atlantik olarak tarihe geçmişti. Bin beş yüzün üzerinde yolcunun ölümüyle sonuçlanan kutup faciası Titanik için ilk ve son seferi olarak kaydedilmiştir.
İngiltere’den ABD’ye yolcu taşıma tekelini elinde bulunduran Kraliyet Posta Ofisi bir seferde daha fazla yolcu ve yük taşımayı ve maliyetleri azaltmayı planlayınca Titanic , henüz uluslararası gemi taşımacılığı standartları oluşmamışken 1912’de ilk Atlantik ötesi seferine çıkmış ve yaşanılan acı sonla bir efsane halini almıştır.
Kniaz Potemkine Tavritchesky
Rus Devriminin öncü hareketlerinden birisi olan ve efsanesi Sergei Eisentein tarafında 1925 yapımı Potomkin Zırhlısı filmiyle sinema aktarılan bu gemide yaşananlar tarihe geçmiştir. Yüzyılın hemen başında Rus kraliyeti himayesinde suya indirilen gemi, Katarina’nın gözdesi, Osmanlılarla Uşi anlaşmasının pazarlıkları yapıldığı bir dönemde hayatını kaybeden Prens Grigori Alasendrovich Potemkin’in adını taşımaktadır. Gemiyle ilgili ilginç bir ayrıntıda geminin petrol yakıtı kullanan öncü gemilerden birisi olmasıdır.
Gemi daha çok yaşanan asker ayaklanması ile tarihe geçmiştir. Askerlerdeki sınıf bilincinin de yükselmesinin en önemli anlarından birisi olan Potemkin Zırhlısı Ayaklanması bu anlamda tarihi bir öneme sahiptir. Ayaklanma sonrasında gemi en son 1905’de Romanya’ya yol almıştır. Ancak geminin yönetimindeki askerlerin aksine Romanya medenileşme talebi içerisinde değildir. Romanya’dan yardım gelmez, mürettebat çaresizce Romanyalı yetkilere teslim olur. Romanya gemiyi Çarlık Rusya’sına geri gönderir. Sovyetlerin eline geçirilmesi istenmediği için batırılan Potemkin, Sovyetlerin kurulmasından sonra ise denizaltından çıkarılır.
HMS Endeavour
İngiliz keşif gemisi Endeavour, ünlü kaşif kaptan James Cook’un Avustralya ve Yeni Zelanda’ya ilk kez ayak bastığı yolculuğunda kullandığı gemi olarak tarihe geçmiştir. 1764’de ilk kez suya indirilen gemi, Pasifikte bilimsel araştırmalar yapmak amacıyla İngiliz Donanması için yapılmıştı. Endeavour bir takım bilimsel gözlem için kullanıldıktan sonra James Cook tarafından satın alınır ve ilk büyük dünya seyahati için kullanılır.
Cook’un ilk seyahati Kraliyet Donanması ile Kraliyet Doğa Bilimleri Cemiyeti’nin hamiliğinde gerçekleştirilir. Ana amaç Venüs’ün güneş etrafındaki yolculuğunu gözlemlemek olsa da “Bilinmeyen Güney Toprakları”nı keşfetmektir. Endeavour’un yolculuğu 1768’den 1771’e kadar tam üç yıl sürecektir. Cook’un Avustralya’ya yaptığı yolculuklar Avustralya’nın İngilizler tarafından kolonileştirilmesiyle sonlanacaktır. Avustralya’daki beyaz istilası Cook’un ve HMS Endeavour’un açtığı yoldan ilerlemiştir. Endeavour açtığı yolların daha sonra koloniciler tarafından kapatılmak istendiği için batırılana kadar anavatandan yeni kolonilere insan ve yük taşımıştır. İki binli yıllarda batırıldığı nokta tespit edilip, yeniden haberlerde yer bulmasına rağmen, denizaltından çıkarılamayacağı anlaşılmıştır.
Mayflower
Amerika’nın kolonileştirilmesi, Cumhuriyet ve Laik demokrasilerin tarihsel ve ideolojik temellendirilmesi ile ABD’nin yenidünyada ütopik bir rejim olarak hayat bulmasının başlangıcı çoğu zaman Püritenlerin bu yeni ve boş topraklara(!) yerleşmesi olarak alınır. Püritenlerin laik yaşam tarzı, İngiliz Kraliyetine karşı ideolojik ve dinsel soğuklukları ile Amerika’da özgürlük bulma hayalleri birleşince ABD’nin öncü temelleri atılmış oluyordu. Püritenleri büyük sıkıntı için oldukları İngiltere’den Amerika’ya taşıyan ilk gemi ise unutulmamıştır. Mayflower isimli geminin 102 yolcusu ve otuza yakın mürettebatı Amerika’da bugün Massachusetts olarak bilinen bölgeye ilk kolonileri kurarlar.
Bordo ile Londra arasında şarap taşıdığı düşünülen bu küçük yük gemisi, bir gemi dolusu hayalle birlikte, Anavatanda sığınamayan bu azınlık mensuplarını yeni kıtaya taşımıştı. Daha sonra Amerika’daki İngiliz Kolonilerinin Kraliyete karşı isyan bayrağını açmasında ve yenidünyada yeni bir cumhuriyet kurulmasında Püritenlerin her zaman temel olduğu vurgulanmıştır.
Küçük yapısına rağmen koca bir okyanusu aşıp gelen Mayflower, tarihi değiştirmiş ve dünya tarihinde büyük bir etki yaratmıştır.
Kaynak: http://www.gunceltarih.org/
Düzenleyen: Sibel Çağlar
Yararlanılan Kaynaklar:
- http://www.smithsonianmag.com/history/the-lost-fort-of-columbus-8026921/?all
- https://en.wikipedia.org/wiki/Victoria_(ship)
- http://www.rmg.co.uk/explore/sea-and-ships/facts/explorers-and-leaders/darwin
- http://www.bandirma.org/
- http://www.ussmissouri.com/page.aspx?pid=590
- http://www.hms-victory.com/history
- http://www.rmstitanic.net/learning-center/history/the-ship.html
- https://en.wikipedia.org/wiki/Russian_battleship_Potemkin
- https://en.wikipedia.org/wiki/HMS_Endeavour
- http://www.history.com/topics/mayflower
